Kościół św. Stanisława, znany także jako kaplica gimnazjalna lub kościółek, to rzymskokatolicka świątynia parafialna usytuowana w malowniczym mieście Jasło. Jest to obiekt o bogatej historii, który został wzniesiony pod koniec XIX wieku, spełniając rolę kaplicy przy jasielskim gimnazjum.
Wśród tragicznych wydarzeń, które dotknęły ten budynek, wymienia się dewastację przez niemieckie wojska w 1944 roku. Mimo tych trudności, kościół został starannie odrestaurowany. Od 1971 roku, ponownie pełni ważną rolę jako główna świątynia dla parafii św. Stanisława, zyskując na znaczeniu w życiu lokalnej społeczności.
Lokalizacja
Kościół św. Stanisława, znany z wyjątkowej architektury, ma dogodną lokalizację w samym sercu Jasła. Usytuowany jest przy skrzyżowaniu ulic Czackiego i Mickiewicza, co sprawia, że jest łatwo dostępny dla mieszkańców oraz turystów. Jest to wolnostojąca budowla, której prezbiterium jest skierowane na północny zachód.
W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła znajdują się istotne dla lokalnej społeczności miejsca. Tuż obok znajduje się szkoła I LO im. Króla Stanisława Leszczyńskiego, co dodatkowo podkreśla znaczenie tej lokalizacji. Od strony południowej możemy zauważyć urokliwy skwer, natomiast w zachodniej części otaczają kościół bloki mieszkalne.
Historia
Na koniec XIX wieku w Jaśle istniała jedynie jedna parafia, Wniebowzięcia NMP, obejmująca miasto oraz dwadzieścia okolicznych wsi. Liczba mieszkańców wynosiła wówczas około 9 tysięcy. Przepełnienie kościoła parafialnego doprowadziło do konieczności powstawania nowego obiektu sakralnego, a w ówczesnych czasach zrodziła się koncepcja budowy kaplicy. Inicjatywę w tej sprawie zapoczątkowali: dyrektor gimnazjum Klemens Sienkiewicz i jego żona Hermina, wspierani przez grono nauczycieli.
Zebrane fundusze uzyskano dzięki dotacjom od okolicznych mieszkańców. Szczególną rolę w tej zbiórce odegrała Hermina Sienkiewicz, która zorganizowała różne wydarzenia, m.in. przedstawienia teatralne oraz zabawę fantową, co pozwoliło skutecznie zwiększyć zebrane środki. Oprócz tego, materiały budowlane do kaplicy pozyskano z ofiarności ziemian: właściciel Gorajowic udostępnił kamieniołom, a Włodkowa, właścicielka dóbr trzcinickich, przekazała drewno. W skład komitetu budującego weszli m.in. Stanisław Kotarski, Adam Skrzyński, Stanisław Klobassa Zręcki, Romuald Palch oraz starosta Roman Gabryszewski. Koszt budowy szacowano na 15 000 ówczesnych złotych, a władze miasta przyznały działkę obok gimnazjum na potrzeby budowy.
Kamień węgielny pod kaplicę poświęcił ks. Leon Sroczyński 28 maja 1892 roku. Do końca roku wzniesiono mury do wysokości czterech metrów. Aby zebrać więcej funduszy, zorganizowano nowe imprezy, w tym koncert w auli gimnazjalnej, co przyniosło dodatkowe 1 415 zł. Uroczysta konsekracja miała miejsce 7 grudnia 1893 roku, a kaplica została poświęcona pod wezwaniem św. Stanisława biskupa krakowskiego. Ustalono również, że msze będą odprawiane dwa razy w niedziele i święta dla uczniów i ogółu wiernych.
W 1909 roku miała miejsce ceremonia wmurowania pamiątkowych tablic honorujących Klemensa Sienkiewicza oraz księdza Stanisława Falęckiego. Uroczystości towarzyszyło specjalne nabożeństwo. Kaplica przetrwała I wojnę światową praktycznie bez większych zniszczeń. Niestety, sytuacja zmieniła się we wrześniu 1939 roku, gdy miasto zajęły wojska niemieckie. Funkcje kaplicy zmieniły się, zaczęła pełnić rolę schronienia dla przesiedlonych oraz magazynu zboża. Rektorem kaplicy w tym trudnym okresie był ks. Aleksander Gotfryd.
Niestety w listopadzie 1944 roku kaplica została podpalona w ramach niemieckiej akcji zniszczenia Jasła. Zostało zniszczone wnętrze oraz dach, natomiast ocalały jedynie mury i sklepienie nad prezbiterium. Liturgiczne szaty, które przetrwały, zostały przekazane przez Niemca Heinricha Müsch do plebanii kościoła św. Małgorzaty z prośbą o zwrot po wojnie.Po zakończeniu konfliktu podjęto decyzję o odbudowie obiektu, ze szczególnym uwzględnieniem przywrócenia mu funkcji sakralnych. W tym celu przeprowadzono odgruzowanie i nową konstrukcję dachu, a świątynia została przykryta blachą, odzyskując swój pierwotny charakter.Po kilku miesiącach, we wrześniu 1945 roku, kaplica otworzyła swoje drzwi dla wiernych.
Ks. Aleksander Gotfryd zarządzał kaplicą do 1961 roku. W tym czasie sprowadził do kościoła stacje Drogi Krzyżowej oraz powierzył Wiktorowi Zinowi wykonanie projektu ołtarza głównego. Ostatecznie jednak projekt ten nie został zatwierdzony przez Komisję Artystyczną Kurii Przemyskiej. Po odejściu ks. Gotfryda, kaplica stała się kościołem filialnym, a jej zarządzanie przeszło pod opiekę proboszcza parafii jasielskiej. Wkrótce po tym ks. Stanisław Dudziński zlecił rzeźbiarzowi-amatorowi Józefowi Koczapskiemu wykonanie nowego ołtarza, który poświęcono w 1963 roku. Równolegle w prezbiterium zaczęto realizować polichromię oraz tworzyć witraże, ich projektantem był prof. Stanisław Jakubczyk, który także wykonał osiem mozaik przedstawiających polskich świętych.Te dzieła zyskały uznanie, choć część z nich została przykryta przez organy.
Na początku czerwca 1971 roku, dzięki decyzji ks. bpa Ignacego Tokarczuka, utworzono parafię św. Stanisława, która objęła tereny wydzielone z wcześniejszej parafii Wniebowzięcia NMP. Liczyła wówczas około 4000 wiernych, a pierwszym proboszczem został ks. Stanisław Kołtak. Po zdobyciu uznania prawnego przez Urząd do Spraw Wyznań w lutym 1976 roku, przystąpiono do dalszego rozwoju parafii.
W listopadzie 1971 roku zainstalowano nagłośnienie w kościele, a w latach 1973-1978 wstawiono nowe witraże, które wykonał Jan Paczka. W latach 1975-1976 zamontowano organy poświęcone przez ks. bp Ignacego Tokarczuka. W 1983 roku przeprowadzono prace przy zakrystii, w tym jej powiększenie oraz budowę dodatkowego pomieszczenia. W latach 90. XX wieku, ówczesny proboszcz ks. Tadeusz Paszek, podjął działania na rzecz modernizacji instalacji nagłaśniającej oraz wymiany mebli w zakrystii. W 1996 roku opracowano nowe ogrodzenie według projektu Krzysztofa Habrata, a w 1999 roku wykonano znaczące modernizacje, w tym żelbetowy strop i konserwację dachu. Kolejne tematy podjęto w 2000 roku, kiedy to wprowadzono nowe schody do przedsionka oraz ułożono kostkę brukową wokół kościoła. Ostatecznie w 2001 roku do budynku wstawiono cztery nowe konfesjonały.
Architektura
Kościół św. Stanisława, charakterystyczny dla Jasła, to przykład eklektycznej architektury, w której na pierwszy plan wysuwają się neogotyckie elementy zewnętrzne. Wnętrze, z kolei, nawiązuje do stylu neoromańskiego, co tworzy interesujący kontrast. Budowla ma jedną nawę i jest zbudowana na planie wydłużonego prostokąta. Prezbiterium, które jest nieco niższe od głównej nawy, łączy się z nawą za pomocą pełnego łuku tęczowego i zakończone jest trójbocznie. Dodatkowo, od strony południowej, do prezbiterium przylega prostokątna dobudówka.
Struktura świątyni została wzniesiona z cegła ceramicznej, która została ułożona w wątku główkowym oraz wozówkowym. Kolor czarny spoinowania pomiędzy cegłami dodaje charakteru. Mury zostały wzmocnione na zewnątrz skarpami, natomiast wewnątrz otynkowane i wspierane pilastrami. W obrębie prezbiterium zauważyć można wielopolowe sklepienie, które przypomina konchowe, natomiast kruchta została pokryta sklepieniem krzyżowym. Nawa przykryta jest płaskim, żelbetowym stropem.
Empora otacza świątynię z trzech stron, co tworzy swoisty podział na „nawy boczne” i „nawę środkową”. Arkady empor, których jest sześć, wyznaczają przęsła naw bocznych. Pierwsze przęsła zamieniają się w pomieszczenia o kwadratowym rzucie: północna strona to przedsionek z schodami prowadzącymi na chór, a południowa strona to zakrystia.
Elewacje świątyni przyciągają uwagę ozdobnymi obramieniami, które otaczają okna, blendy, oraz gzymsy, takie jak gzyms kordony i gzymsy wieńczące. Fasada posiada trzy osie, wyznaczone przez blendy oraz pasowe boniowanie, a także potrójne okna. W centralnej części szczytu znajduje się oculus z dekoracyjną płyciną, w której umieszczono napis SOLI DEO, co w języku polskim oznacza „JEDYNEMU BOGU”. Kształt okien oraz drzwi, w tym blend, jest różnorodny, co dodaje dynamizmu architekturze – występują w formach półkolistych, odcinkowych oraz prostokątnych.
Na podłogach w nawie oraz emporze widać ozdobne lastriko, a zakrystia oraz składzik zostały wyłożone płytkami ceramicznymi. Dachy kościoła pokryte są blachą, zaś gzymsy i skarpy są osłonięte ceramiczną dachówką. Nawa jest przykryta dachem dwuspadowym, prezbiterium natomiast ma dach dwuspadowy, który nad apsydą przechodzi w trójpołaciowy. Kruchta oraz niższa dobudówka mają swoje własne dachy. Więźba dachowa wykonana jest z drewna i ma konstrukcję płatowo-krokwiową.
Powierzchnia użytkowa obiektu wynosi 372 m², a jego kubatura to 3085 m³.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kościoły":
Kościół i klasztor Franciszkanów w Jaśle | Parafia Chrystusa Króla w Jaśle | Parafia św. Stanisława w Jaśle | Parafia Matki Bożej Królowej Świata w Jaśle | Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jaśle | Kościół Matki Bożej Królowej Świata w JaśleOceń: Kościół św. Stanisława w Jaśle