Andrzej Bałanda

---

Życiorys

Andrzej Bałanda, syn Józefa i Marii, rozpoczął swoją edukację na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie studiował fizykę w latach 1958–1963. Jego praca magisterska miała na celu rozwinięcie tematów związanych z fizyką doświadczalną, a została napisana pod okiem profesora Henryka Niewodniczańskiego, uznawanego za jednego z pionierów powojennej krakowskiej fizyki. Po zakończonych studiach zatrudnił się w Instytucie FizykiUJ, gdzie pozostał aż do swojej śmierci.

W 1970 roku obronił pracę doktorską, nad którą pieczę sprawował prof. Andrzej Hrynkiewicz. Natomiast jego rozprawa habilitacyjna, przedstawiająca pionierskie pomiary spektroskopowe przeprowadzone na wiązce cząstek naładowanych, została zakończona w 1978 roku. W trakcie swojej kariery pełnił szereg ważnych ról, w tym obowiązki kierownika studiów zaocznych w IF UJ oraz zorganizował i kierował studiami podyplomowymi. Bałanda był także aktywnym członkiem różnych komisji senackich Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Andrzej Bałanda miał też okazję uczestniczyć w wielu prestiżowych stażach naukowych w takich miejscach jak Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych w Dubnej, Instytut Badań Ciężkich Jonów GSI w Darmstadt, Instytut KVI w Groningen, czy Uniwersytet w Amsterdamie. Był autorem dwóch podręczników dla studentów, a także opiekunem licznych prac magisterskich oraz promował kilku doktorów.

W 1995 roku uzyskał tytuł profesora nauk fizycznych, co stanowiło zwieńczenie jego osiągnięć naukowych. Ponadto, był współtwórcą oraz pierwszym rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu. Angażował się w różnorodne akcje propagujące naukę oraz w latach 1999-2004 pełnił funkcję przewodniczącego Konferencji Rektorów Uczelni Zawodowych, obecnie znanej jako Konferencja Rektorów Zawodowych Szkół Polskich (KREPSZ).

W latach 2003-2004, Andrzej Bałanda był członkiem tzw. zespołu Prezydenta, który pracował nad projektem ustawy pt. „Prawo o Szkolnictwie Wyższym”. Jego główne zainteresowania naukowe obejmowały badania nad gigantycznymi dipolowymi rezonansami jądrowymi, fizykę ciężkich jonów oraz spektroskopię dileptonów. Był również kierownikiem projektów badawczych KBN oraz recenzentem podręczników z dziedziny fizyki, zaś jego dorobek naukowy obejmował ponad dwieście publikacji.

Bałanda był także członkiem międzynarodowego programu naukowego HADES (High Acceptance Di-electron Spectrometer), a w uznaniu swoich zasług otrzymał liczne odznaczenia, w tym Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski w 2004 roku oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej w 2005 roku. W 2007 roku został uhonorowany honorową odznaką „Zasłużony dla Ziemi Sądeckiej”. W życiu prywatnym interesował się ogrodnictwem, turystyką górską oraz speleologią, a także był instruktorem taternictwa jaskiniowego; w roku 1972 zdobył Elbrus.

Andrzej Bałanda został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze XVI-zach.-19, pozostawiając po sobie bogaty dorobek, który przysłużył się zarówno polskiej nauce, jak i społeczności akademickiej.

Podręczniki

W obszarze literatury akademickiej, Andrzej Bałanda wydał kilka znaczących podręczników, które są istotne dla studentów i profesjonalistów w dziedzinie fizyki oraz chemii.

• A. Bałanda, Fizyka dla chemików, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 1990, 1994, ISBN 83-233-0731-8,
• A. Bałanda, Statystyczne metody opracowania pomiarów, PWSZ Nowy Sącz, 2002, ISBN 83-88887-13-0.

Ważniejsze publikacje

Andrzej Bałanda wyróżnia się znaczącymi publikacjami, które przyczyniły się do rozwoju fizyki nuklearnej i spektroskopii. Jednym z jego monumentalnych dzieł jest artykuł współautorstwa z grupą HADES, zatytułowany „The high-acceptance dielectron spectrometer HADES”, opublikowany na łamach „European Physical Journal A” w 2009 roku.

Warto również zwrócić uwagę na badania nad reakcjami jądrowymi, takie jak „Excitation of the isovector GDR by inelastic α-scattering as a measure of the neutron skin of nuclei”, opublikowane w „Nuclear Physics A” w roku 1994. Publikacja ta dostarcza cennych danych na temat skórki neutronowej jąder atomowych.

Kolejnym znaczącym artykułem jest „Dielectron production in C-12+C-12 collisions at 2A GeV with the HADES spectrometer” z „Physical Review Letters” (2007), który bada między innymi produkcję dielektronów w zderzeniach węgiel-węgiel przy użyciu spektrometru HADES.

Andrzej Bałanda był także zaangażowany w badania nad rotacją kolektywną uranu-238. Wyniki tych badań zostały przedstawione w artykule „Collective rotation of U-238 at high spins”, opublikowanym w „Physica Scripta” w 1981 roku.

Współautorstwo w projekcie budowy detektora HADES Pre-Shower doprowadziło do powstania publikacji „The HADES Pre-Shower detector” w „Nuclear Instruments and Methods in Physics Research” w 2004 roku. Praca ta wnosi znaczący wkład w rozwój technologii detekcyjnej.

Nie można zapomnieć o istotnym artykule napisanym wspólnie z Adamem Majem, zatytułowanym „Gigantyczne rezonanse narzędziem badania materii jądrowej”, który ukazał się w „Postępy Fizyki” w 1994 roku, oferując wgląd w zastosowanie rezonansów w badaniach materii jądrowej.

Źródła

Przygotowując materiał na temat Andrzeja Bałandy, warto uwzględnić różnorodne źródła, które dostarczają cennych informacji na jego temat. Poniżej przedstawiono kluczowe publikacje i wydarzenia związane z osobą rektora PWSZ w Nowym Sączu:

• Rozmowa z prof. Andrzejem Bałandą, rektorem PWSZ w Nowym Sączu – COLLOQUIUM,
• Jubileusz trzech profesorów,
• Andrzej Bałanda – Pamięć Uniwersytetu UJ,
• 10 lat PWSZ,
• Nieuzasadnione obawy – Forum Akademickie.

---

Oceń: Andrzej Bałanda

---